Year: [1928]
Place: Antwerpen
Publisher: Standaard
Edition: 4de druk
Language: NL
Pages: 284
Condition: G
Cover condition: Fair
Binding: SC
Illustrated: Omslag en houtsneden van Henri VANSTRAETEN. Henri VAN STRATEN.
- Dagboeknotities over zijn internering als krijgsgevangene in Duitsland in de Eerste Wereldoorlog.
- Van september 1914 tot januari 1915 verblijft Ernest Claes in het krijgsgevangenkamp van het Duitse Erfurt. Zijn belevenissen na Namen 1914 en zijn kort verblijf in het legerhospitaal van Gotha worden - vaak in dagboekvorm - weergegeven in deze eerste grote oorlogsroman. De eerste druk van dit werk verschijnt in 1919 als vervolgverhaal in 'De Standaard'. In hetzelfde jaar al in boekvorm. De jonge soldaat Claes beleeft de terreur van Namen, wordt zwaar gewond gevangen genomen en belandt uiteindelijk in de lugubere sfeer van een 'Kriegsgefangenenlager'.
- Groot Nederland. Jaargang 17 (1919): Ernest Claes is nog lang niet uitgeschreven over den oorlog en hij is in dit opzicht gelukkiger dan de meeste zijner landslieden, die uit den bitteren nood dier sombere jaren niet meebrachten dan wat afschuwelijk grauwe herinneringen. Deze man kan tenminste de ellende van zich afschrijven en bezat die eigenaardige, benijdbare gave van den kunstenaar om, levende in de verbrokkelingen van het dagelijksche, toch reeds de geheelen te zien, de afgeronde tafereelen, die dat leven in een kort begrip soms vatten.
Van die tafereelen nu maakt hij zijn oorlogsnovellen, kleine episoden vol suggestieve bekoring en zoo tragisch, zoo jammerlijk in hun simpelheid soms, dat wij de oorlogsontroering opnieuw voelen opkomen, die wij dachten dat wel voor goed was. afgestompt. Zoo een stukje als Op Patrouille b.v. geeft in eens al den gruwel van het moordbedrijf, dat oorlog is, en dat van het arme, oude moedertje, dat drie maal haar zoon bezocht, - de derde maal om hem dood te vinden - stelt ons nogmaals het redeloos onrecht voor oogen, de hopelooze jammer der millioenen onschuldigen, op wie de oorlog viel als een natuurramp. Zij konden niet begrijpen en hadden enkel te lijden en te dulden.
In dit tweede boek, met zijn spottenden Duitschen titel, geeft Ernest Claes het verdere verhaal van zijn eigen lotgevallen, nadat hij in Augustus 1914 gewond en krijgsgevangen was geraakt. Hier zijn de afschuwelijke grijze, leege jaren van gevangerschap, van eenzaamheid te midden der volte van medegevangenen in den dras en vervuiling van het gevangenkamp, onder de gestadige bedreiging van ziekte of waanzin. Ik heb een Fransch boek over deze ellende gelezen, dat heftiger, opstandiger geschreven was en ook van erger dingen verhaalde, maar het verhaal van Claes doet ruimer aan, minder enkel wrang, met meer beeldende kracht en meer humor en merkwaardig karakteristieke opmerkingen. Zoo, als hij spreekt van de ‘barsche, hardnekkige Duitscher die iets over zich heeft van te laat in de wereld te zijn gekomen en dit als een onrecht te voelen....’
De figuren der mede-lijders en van de Duitsche bewakers zijn hier telkens zoo losjes opgezet, maar toch zoo duidelijk, dat wij bijna immer het geval vlak voor ons zien. En dat maakt ook dit boek een goed stuk werkelijkheidskunst, dat zijn waarde blijft behouden, ook al is de nog natrillende actualiteit lang vergaan.
F.C.
